Tadeusz Różewicz nie żyje
Tadeusz Różewicz nie żyje
zapominają
że poezja współczesna
to walka o oddech"
(Tadeusz Różewicz)
Nie żyje Tadeusz Różewicz - polski poeta, dramaturg, prozaik i scenarzysta filmowo teatralny. Jego utwory od lat należą do kanonu najwybitniejszej literatury polskiej.
Zmarł w czwartek 24 kwietnia nad ranem, w swoim domu, we Wrocławiu. W październiku skończyłby 93 lata. We Wrocławiu mieszkał od 1968 roku.
- Tadeusz Różewicz to przede wszystkim gigant w literaturze, noblista bez Nobla - powiedział minister kultury Bogdan Zdrojewski dodając: śmierć Tadeusza Różewicza, Miłosza, Szymborskiej i Mrożka to zamknięcie polskiej literatury XX wieku.
Pogrzeb odbędzie się 28 kwietnia 2014.
Zgodnie z Testamentem prochy Tadeusza Różewicza zostaną złożone na cmentarzu ewangelickim przy Kościółku Wang w Karpaczu Górnym (Bierutowice), tuż pod Śnieżką w Karkonoszach. Chciał być pochowany w górach, bliżej nieba, aby Mu nie przeszkadzano, aby nie było nadmiernego rozgłosu.
Autor 50. tomów poezji, wielu zbiorów opowiadań, scenariuszy filmowych i teatralnych. Napisał między innymi tak głośne dramaty jak: "Kartoteka", "Stara kobieta wysiaduje" i "Na czworakach", wystawiane na scenach całego świata.
Do Jego najważniejszych zbiorów poetyckich należą: debiutancki Niepokój (zawiera wiersz Ocalony) oraz W łyżce wody, Formy ( w nim List do ludożerców), Twarz i Równina.
Znane są Jego Poemat otwarty oraz Twarz trzecia (tom zawierający poematy: Spadanie i Non-stop-show), Matka odchodzi - książka otrzymała laur Śląskiego Wawrzynu Literackiego za 1999 oraz Nike w 2000.
Pisarz sam siebie nazywał twórcą "porażonym wojną". Dramatyzm jego poezji oddaje fragment najbardziej znanego wiersza Ocalony:
... Mam dwadzieścia cztery lata
ocalałem
prowadzony na rzeź...
Jeden z najczęściej tłumaczonych polskich autorów. Jego książki przełożono na na ponad 50 języków.
Nagrody, odznaczenia, medale:
W połowie lat 70. i na początku lat 80. Tadeusz Różewicz był poważnym kandydatem do Nagrody Nobla, jednak nagrodę w tamtym czasie otrzymał Czesław Miłosz.
1987 r. - Rada Wieczorów Poetyckich w Strudze, pod patronatem UNESCO przyznała Różewiczowi Złoty wieniec (ze szczerego kruszcu), który jest „przepustką” do nagrody Nobla. Dotychczas otrzymało ją czterech noblistów: Josif Brodski, Eugenio Montale, Pablo Neruda i Seamus Heaney.
Ośmiokrotnie otrzymał doktorat honoris causa:
7 października 1991 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego
22 stycznia 1999 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego
10 marca 2000 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Opolskiego
2000 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego
4 kwietnia 2001 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego
1 czerwca 2006 Tadeusz Różewicz odebrał dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego
8 października 2007 – nadanie tytułu honoris causa przez Akademię Sztuk Pięknych we Wrocławiu
25 czerwca 2009 – nadanie tytułu honoris causa przez Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Kielcach
2000 – Order Ecce Homo – polskie odznaczenie kościelne, nadane przez Kapitułę Orderu Ecce Homo, za odkrywanie mrocznej strony świata pełnego chaosu i podziałów, nadzieję bijącą z oceny codziennej, pozornie beznamiętnej szarości, za pogodzenie się z nieuchronnością i konsekwencję w dążeniu do poznania prawdy o człowieku, choćby najgorszej. Za poezję, która „dotyka serc i rzeczy...” (Poetyka).
19 lipca 1955 – Złoty Krzyż Zasługi
1966 – Nagroda Państwowa I. stopnia
1955 – Nagroda Państwowa II. stopnia
1974 – Krzyż Armii Krajowej
1977 – Order Sztandaru Pracy II klasy, za całokształt twórczości literackiej
15 sierpnia 1981 – odznaka Akcji „Burza”
11 listopada 1996 – Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski
1997 – nagroda „Złotej Kuli”
1997 – Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego
26 listopada 2006 – Nagroda Złotego Berła
2008 – Złoty Wawrzyn Olimpijski 2008 w kategorii poezja
22 marca 2009 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
18 stycznia 2011 – Nagroda specjalna Polityki „Kreator kultury 2010”: „Nagroda za wierność poezji i sobie. Za świadectwo dane kilku kolejnym epokom oraz pytania, które włączyły polską literaturę i teatr w europejską debatę o najważniejszych doświadczeniach współczesnego człowieka.”
Linki uzupełniające wiadomość:
http://wyborcza.pl/1,75475,15847192,_Tadeusz_Rozewicz_
byl_gigantem____wspominaja_go_Kazimierz.html#ixzz2ztzKEZpG
http://wyborcza.pl/1,75475,15846171,Tadeusz_Rozewicz_
nie_zyje__Jeden_z_najwybitniejszych.html#ixzz2ztyPGic4
http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/3413231,tadeusz
-rozewicz-nie-zyje-mial-92-lata,id,t.html?cookie=1
http://czestochowa.gazeta.pl/czestochowa/1,35271,15846409,
Nie_zyje_Tadeusz_Rozewicz__Poeta_i_dramaturg_debiutowal.html
http://www.gazetawroclawska.pl/artykul/3413235,tadeusz-
rozewicz-nie-zyje-zmarl-w-czwartek-rano-we-wroclawiu,id,t.html
W 1999 roku redaktor Polskiego Radia -Renata Gorczyńska prawie że fortelem doprowadziła do spotkania dwóch "gigantów słowa" Czesława Miłosza i Tadeusza Różewicza, które miało miejsce w Teatrze Słowackiego w Krakowie, w garderobie samego mistrza Ludwika Solskiego.
Różewicz nie lubił udzielać wywiadów, nie przepadał w ogóle za mediami. Unikał rozgłosu. Rzadko zgadzał się na spotkania autorskie. Tymczasem, poeta sam zaproponowal spotkanie z Miłoszem. Pani Redaktor takiej okazji nie przepuściła...
Polecam bardzo interesującą rozmowę Noblisty i Noblisty bez Nobla w audycji „Dialogi Poetów” o teatrze, szukaniu formy, emigracji, partyzantce, o Krakowie i wzajemnym podziwie:
http://www.polskieradio.pl/74/906/Material/455608,
Rozewicz-i-Milosz-w-rozmowie-o-zyciu
Poezja Różewicza:
"jeszcze jest czas
powiedzcie sobie wszystko
co układaliście od rana
od wielu lat…"
("Czekam")
Jest to refren, który mniej lub bardziej dosłownie rozbrzmiewa poprzez całą jego twórczość, poetycką I dramaturgiczną.
Ocalony
Mam dwadzieścia cztery lata
Ocalałem
Prowadzony na rzeź
To są nazwy puste i jednoznaczne
Człowiek i zwierzę
Miłość i nienawiść
Wróg i przyjaciel
Ciemność i światło
Człowieka tak się zabija jak zwierzę
Widziałem:
Furgony porąbanych ludzi
Którzy nie zostaną zbawieni.
Pojęcia są tylko wyrazami:
Cnota i występek
Prawda i kłamstwo
Piękno i brzydota
Męstwo i tchórzostwo.
Jednakowo waży cnota i występek
Widziałem:
Człowieka który był jeden
Występny i cnotliwy.
Szukam nauczyciela i mistrza
Niech przywróci mi wzrok słuch i mowę
Niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia
Niech oddzieli światło od ciemności.
Mam dwadzieścia cztery lata
Ocalałem
Prowadzony na rzeź.
Oczyszczenie
Nie wstydźcie się łez
Nie wstydźcie się łez młodości poeci.
Zachwycajcie się księżycem
Nocą księżycową
Czystą miłością i pieniem słowika.
Nie bójcie się wniebowzięcia
Sięgajcie po gwiazdę
Porównujcie oczy do gwiazd.
Wzruszajcie się pierwiosnkiem
Pomarańczowym motylem
Wschodem i zachodem słońca.
Sypcie groch łagodnym gołębiom
Obserwujcie z uśmiechem
Psy kwiaty nosorożce i lokomotywy.
Rozmawiajcie o ideałach
Deklamujcie odę do młodości
Ufajcie obcemu przechodniowi.
Naiwni uwierzycie w piękno
Wzruszeni uwierzycie w człowieka.
Nie wstydźcie się łez
Nie wstydźcie się łez młodzi poeci.
Pomniki
Nasze pomniki
Są dwuznaczne
Mają kształt dołu
Nasze pomniki
Mają kształt
Łzy
Nasze pomniki
Budował pod ziemią
Kret
Nasze pomniki
Mają kształt dymu
Idą prosto do nieba
Przepaść
Babcia w czarnych sukniach
Drucianych okularach
Z laseczką
Stawia stopę
Nad przepaścią krawężnika cofa
Rozgląda się bojaźliwie
Choć nie widać śladu samochodu
Podbiega do niej chłopczyk
Bierze za rękę
I przeprowadza
Przez otchłań ulicy
Na drugi brzeg
Rozstępują się
Straszliwe ciemności
Nagromadzone nad światem
Przez złych ludzi
Kiedy w sercu
Małego chłopca
Świeci iskierka
Miłości
"Ostatnia rozmowa"
to jest moja odpowiedź
na twoje pytanie
„jaki ma sens życie
jeśli muszę umrzeć?”
kładąc palec na ustach
odpowiedziałem Ci w myślach
„życie ma sens tylko dlatego
że musimy umierać”
życie wieczne
życie bez końca
jest byciem bez sensu
światłem bez cienia
echem bez głosu.
„Spadanie”
dawniej spadano
i wznoszono się
pionowo
obecnie
spada się
poziomo
„O Bogu”
ciągle mnie pytają
co pan myśli o Bogu
a ja im odpowiadam
nieważne jest co ja myślę o Bogu
ale co Bóg myśli o mnie
Oprac.
Danuta Bartosz